اَعلاقُ‌النَفیسه: کتابی از ابن رُستِه (تألیف 290 هجری قمری) در شرح آگاهی‌های کهن از نجوم و شهرها و کشورها. اعلاق‌النفیسه در مجموع هفت جلد بوده که فقط جلد هفتم آن بر جای مانده است. ابن‌رسته در این کتاب مجموعه‌ای از نظریه‌های دانشمندان ایرانی را گرد آورده است که برخی از آنان قائل بر یک یا دو حرکت وضعی و انتقالی زمین بوده‌اند: «زمین در هر شبانه‌روز، یکبار بر دو قطب خود می‌گردد که از مشرق آغاز و ظرف بیست و چهار ساعت با گذشتن از آنسوی زمین به همانجا می‌رسد… گردشی که از ستارگان به نظر می‌رسد، در واقع حرکت زمین است، نه فلک خورشید».
[hidepost]
او نقل می‌كند نخستین كسی كه به زبان عربی نوشت، یکی از اهالی شهر انبار بود. او محدوده خلیج فارس را نه تنها خلیج فعلی، بلکه همراه با دریای عمان می‌داند: «اول خلیج فارس در مصب دجله و آخر آن، مکران است در اول هند». او همچنین روایت‌هایی به نقل از دانشمندان زمان خود در اندازه جرم، قطر و فاصله خورشید، ماه و سیارگان از زمین را می‌آورد که برخی از آنها با دانش امروزی برابری می‌کند. اعلاق‌النفیسه در اصل فرهنگنامه‌ای هفت جلدی بوده است که تنها آخرین جلد آن که در زمینه نجوم و جغرافیاست تا به امروز باقی مانده است. ابن‌رسته تحت تأثیر و آموزش‌های فرغانی، ابومعشر و جیهانی بوده و گویا استاد کیهان‌نگاری قزوینی نیز بوده است.
[/hidepost]
