کَمْبوجیه: کَبوجیَه و کَمبوجیَه (فارسی باستان)/ کانبوشیَه (عیلامی)/ کَمبوزیَه (بابلی)، کمبوجیه دوم. دومین شاه هخامنشی (530- 522 قبل از میلاد). پسر کورش. او پس از حمله به مصر، بر آن کشور تسلط یافت و سلسله بومی فراعنه مصر را از بین برد.

گفته شده که کورش علاقه بخصوصی به کمبوجیه داشت که پسر زن اولش کاساندان بوده است. علاقه کورش به کمبوجیه موجب شده بود تا در یکی از بندهای منشور برای او از درگاه مردوک (خدای بزرگ بابلیان) درخواست کند: «بشود خدایانی که آنان را به جایگاه‌های مقدس نخستینشان بازگرداندم، هر روز برای من دعا کنند، در برابر بِل و نَبو برایم خواستار عمر طولانی باشند. بشود که شفاعت مرا کنند و به خدای من مَردوک بگویند: کورش، پادشاهی که از تو می‌ترسد و پسرش کمبوجیه».

پادشاهی کمبوجیه حدود هشت سال به درازا انجامید و دوره پادشاهی او یکی از مبهم‌ترین دوره‌های تاریخی است. چرا که آثار و یادمان‌های برجای مانده از زمان او بسیار اندک است. تصرف مصر که یکی از آرزوهای کورش بود، در زمان پادشاهی کمبوجیه اتفاق افتاد. چنانکه کشورهای ماد و لیدی و بابل بدست کورش از میان رفتند، کشور چند هزار سالة مصر نیز به دست کمبوجیه از پای در آمد و همچون بابل برای همیشه از بین رفت. مصر نیز پس از این حمله دیگر نتوانست استقلال و هویت دیرین خود را باز یابد.

در زمینه انگیزه حمله کمبوجیه به مصر دو روایت تاریخی گوناگون در دست است. در روایت اول گفته شده که کمبوجیه دختر فرعون مصر را خواستگاری می‌کند. فرعون مصر نه جرأت مخالفت با او را داشته و نه علاقه‌ای داشته که دختر محبوبش زن کسی شود که اکنون خواهر خود را به زنی دارد. در نتیجه دختر دیگری را بدل از دختر خود به بارگاه کمبوجیه می‌فرستد. اطلاع کمبوجیه از این نیرنگ موجب آغاز حمله به مصر می‌شود. در روایت دوم، گفته شده که کمبوجیه از مادرخوانده مصری خود که زن دیگر کورش بوده، کینه‌ای به دل داشته و سوگند خورده بوده که پس از پادشاهی انتقام خود را از مصریان خواهد گرفت. هر دوی این روایت‌ها مجعول به نظر می‌رسند و دلیل تهاجم به مصر ظاهراً چیزی جز انگیزه معمول و متداول همه پادشاهان قدرتمند نبوده است. یعنی میل به کشورگشایی و بسط حوزه فرمانروایی.

کمبوجیه در مدت کوتاهی موفق می‌شود تا با همکاری اهالی فنیقیه و قبرس که دریانوردانی ماهر بودند، بر سپاه مصر که عادت به لشکرکشی به کشورهای دیگر نداشتند، غلبه کند. حکومت چند هزار ساله فراعنه بر مصر پایان می‌یابد، اما سنت‌ها، ادیان و نظام اجتماعی مصر محفوظ نگاه داشته می‌شود. کمبوجیه پس از تصرف مصر به فکر حمله به سرزمین‌های ماورای مصر می‌افتد. لشکری بزرگ برای این آرزو فراهم می‌شود و آنان بدون حضور و همراهی کمبوجیه لشکرکشی بزرگ خود را آغاز می‌کنند. لشکری که هیچگاه به مقصد نمی‌رسد و مراجعت نیز نمی‌کند. بیابان خشک و سوزان، کمبود آب و مواد غذایی و نیز طوفان‌های سهمگین کویری، همه آنان را از بین می‌برد.

برای متن کامل مقالات به نسخه چاپی کتاب مراجعه نمایید.